USAID fær fyrirmæli um stöðvun allra verkefna
Bandaríska þróunarstofnunin (USAID) í Úrkaínu hefur fengið skipun um að stöðva öll verkefni og útgjöld tengd þeim. Þessi fyrirmæli koma í kjölfar ákvörðunar bandaríska utanríkisráðuneytisins um að gera 90 daga hlé á allri erlendri þróunaraðstoð til þess að framkvæma úttekt á henni. Markmiðið með þessari úttekt er að skoða hvernig fjármagni er varið og hvort það standist stefnu Bandaríkjanna. Þetta hefur þegar haft mikil áhrif á verkefni sem miða að því að styðja við endurreisn í Úrkaínu, þar á meðal uppbyggingu innviða og samfélagslegan stuðning fyrir íbúa.
Bandaríkin hafa lengi verið stærsti fjárhagslegi bakhjarl Úrkaínu í stríðinu við Rússland og þess vegna eru þessar breytingar sérlega áhyggjuefni fyrir landið. Verkefni sem tengjast orkuöryggi, menntun og mannúðaraðstoð hafa þegar verið stöðvuð tímabundið, og það hefur skapað óvissu um framhaldið fyrir fjölmörg svæði í landinu.
Af hverju hefur þróunaraðstoð verið stöðvuð?
Þann 20. janúar 2025 undirritaði forseti Bandaríkjanna, Donald Trump, tilskipun um 90 daga stöðvun á bandarískri þróunaraðstoð. Tilskipunin segir að markmiðið sé að tryggja skilvirkni og samræmi þessa framlaga við hagsmuni og gildi Bandaríkjanna. Forsetinn hefur haldið því fram að margar af þessum aðstoðaráætlunum hafi verið illa skipulagðar, með litlum ávinningi fyrir bandaríska skattgreiðendur.
Í tilskipuninni er einnig lögð áhersla á að endurmeta alla þætti í þróunaraðstoð, þar með talið hvernig samstarf við alþjóðlegar stofnanir fer fram. Þetta er hluti af stærri stefnu þar sem Bandaríkin leitast við að hagræða útgjöldum sínum og beina fjármagni í áætlanir sem taldar eru hafa meiri strategísk áhrif á heimsvísu.
Þessi ákvörðun hefur hins vegar verið gagnrýnd af fjölmörgum sérfræðingum og stjórnmálaleiðtogum, bæði innanlands og erlendis, sem telja hana koma niður á viðkvæmum samfélögum og raska stöðugleika í mörgum þróunarlöndum. Þeir benda á að 90 daga stöðvun gæti valdið óafturkræfum skaða á mikilvægum verkefnum sem þegar eru í gangi.
Hver eru áhrifin á Úrkaínu?
Úrkaína, sem stendur í miðri stríðsátökum við Rússland, hefur orðið fyrir miklum áhyggjum vegna þessarar ákvörðunar. Þótt hernaðaraðstoð frá Bandaríkjunum haldi áfram, hefur stöðvun þjónustuverkefna þegar sett málefni, svo sem endurreisn innviða og mannúðaraðstoð, í uppnám.
Eitt af þeim sviðum sem hafa orðið fyrir mestu höggi er heilbrigðiskerfið í Úrkaínu. USAID hefur veitt verulegt fjármagn til að bæta aðgengi að læknisþjónustu og birgðum af lyfjum fyrir stríðshrjáða íbúa. Nú þegar þessi fjármögnun hefur stöðvast, stendur heilbrigðiskerfið frammi fyrir miklum áskorunum við að mæta þörfum almennings.
Samfélagsleg verkefni, eins og menntun fyrir börn og unglinga sem hafa misst skólagöngu vegna átaka, hafa einnig orðið fyrir barðinu á þessari stöðvun. Á meðan stjórnvöld í Úrkaínu vinna að því að tryggja að þessir þættir verði ekki fyrir varanlegum áhrifum, eykst óvissan með hverjum deginum sem líður.
Bandarískir diplómatar leitast við að undanskilja Úrkaínu
Bandarískir diplómatar hafa lagt mikla áherslu á að Úrkaína fái undanþágur frá þessari stöðvun. Samkvæmt heimildum á USAID skrifstofunni í Kænugarði hafa sumar þjónustustofnanir þegar fengið fyrirmæli um að loka verkefnum, en diplómatar vinna að því að snúa þessari þróun við.
Einnig hefur verið bent á að þessi ákvörðun gæti haft neikvæð áhrif á alþjóðlegt orðspor Bandaríkjanna. Úrkaína er eitt þeirra landa sem Bandaríkin hafa lýst yfir stuðningi við í orði og verki, og stöðvun fjármögnunar gæti skapað efasemdir um raunverulegan ásetning Bandaríkjanna til að styðja bandamenn sína þegar mest á reynir.
Hvernig er aðstoð öðrum löndum líka áhrif?
Ákvörðunin hefur ekki bara áhrif á Úrkaínu heldur einnig önnur lönd eins og Jórdaníu, Taívan og fleiri ríki sem hafa verið háð bandarískri þróunaraðstoð. Í Jórdaníu hefur þessi stöðvun sett mannúðarverkefni fyrir flóttamenn frá Sýrlandi í hættu, en Bandaríkin hafa áður veitt verulegan fjárhagslegan stuðning við þessi verkefni.
Taívan hefur einnig orðið fyrir áhrifum, þar sem bandarísk þróunaraðstoð hefur styrkt varnarkerfi landsins gegn hugsanlegum ógnunum frá Kína. Gagnrýnendur benda á að þessi stöðvun gæti veiklað pólitíska stöðu Bandaríkjanna í þessum heimshluta og sent röng skilaboð til annarra bandalagsríkja.
Afdrif flóttamanna áhættusöm
Sérstakt áhyggjuefni er hvernig ákvörðunin hefur áhrif á flóttamannaaðstoð. Flugferðir fyrir Afgana sem hafa fengið sérstök vegabréf frá Bandaríkjunum hafa verið stöðvaðar. Þetta setur þúsundir einstaklinga, sem hafa unnið fyrir bandaríska herinn eða stjórnvöld, í mikla hættu á hefndum frá Talibönum.
Þá hefur þessi ákvörðun einnig haft áhrif á fjármögnun fyrir mannúðarverkefni í mörgum þróunarlöndum. Flóttamenn sem reyna að aðlagast nýju lífi í Bandaríkjunum hafa orðið fyrir auknum erfiðleikum við að fá nauðsynlega þjónustu og aðstoð vegna þessara breytinga.
Hernaðaraðstoð heldur áfram
Forseti Úrkaínu, Volodymyr Zelenskyy, hefur staðfest að hernaðaraðstoð Bandaríkjanna heldur áfram. Hann hefur ítrekað mikilvægi þess að halda þessari aðstoð áfram til að vernda landið gegn áframhaldandi árásum frá Rússlandi.
Hernaðaraðstoðin hefur meðal annars falist í sendingum á vopnum og búnaði, auk þjálfunar fyrir úkraínskan her. Þrátt fyrir þetta hefur skortur á þróunaraðstoð skapað verulegan þrýsting á stjórn Zelenskyy, sem stendur frammi fyrir vaxandi kröfum frá íbúum landsins um stuðning við lífsgæði og uppbyggingu samfélagsins.
Háð bandalagsríkum og framhald málsins
Sértæk hernaðaraðstoð hefur undanþágu, en gagnrýnendur benda á áhyggjur af því hvað gerist ef þetta hlé verður framlengt. Bandarísk aðstoð hefur áratugum saman verið hornsteinn í alþjóðlegu samstarfi landsins, og þessi stefna hefur kallað fram margar spurningar um framtíð slíkrar samvinnu.
Þessi ákvörðun gæti haft áhrif á langtímastefnu Bandaríkjanna gagnvart bandalagsríkjum og dregið úr áhrifum þeirra á alþjóðavettvangi. Margir sérfræðingar vara við því að ef þróunaraðstoð verður áfram skorin niður, gæti það haft alvarlegar afleiðingar fyrir stöðugleika í þróunarlöndum.
Mikilvægt að fylgjast með þróuninni
Þessi ákvörðun mun hafa langtímaáhrif á alþjóðleg samskipti, mannúðaraðstoð og varnarmálefni. Þó markmiðið sé að gera bandaríska þróunaraðstoð skilvirkari og samræmanlega utanríkisstefnunni, vekur þetta ákvörðunarferli margar spurningar og gagnrýni.
Til að fylgjast með þessari þróun er nauðsynlegt að hafa í huga bæði skammtíma- og langtímaáhrif. Fjölmiðlar, stjórnvöld og alþjóðlegar stofnanir verða að halda áfram að veita upplýsingar og þrýsta á um að taka upplýstar ákvarðanir sem miða að því að tryggja jafnvægi milli stefnu og mannúðarsjónarmiða.
