Uppruni inflúensuveirunnar
Inflúensuveiran á rætur sínar að rekja til dýraríkisins, sérstaklega vatnafugla á borð við endur, gæsir og svani. Þessir fuglar eru taldir vera náttúrulegir hýslar veirunnar, þar sem hún getur fjölgað sér án þess að valda alvarlegum skaða. Með tímanum hefur veiran þróast og stökkbreyst, sem hefur gert hana hæfa til að smita aðrar tegundir, þar á meðal menn. Nánar um uppruna og þróun inflúensuveirunnar á vef WHO.
Hvernig þróast inflúensuveiran?
Inflúensuveiran hefur einstaka eiginleika sem gera hana mjög aðlögunarhæfa.
Antigenic drift: Smávægilegar stökkbreytingar sem verða í erfðaefni veirunnar með tímanum. Þessar breytingar gera veiruna erfiðari fyrir ónæmiskerfi líkamans að þekkja.
Antigenic shift: Þegar veirur frá mismunandi tegundum (t.d. fuglum, svínum og mönnum) blandast saman og mynda nýja tegund sem ónæmiskerfið hefur aldrei séð áður. Þetta getur valdið heimsfaröldrum.
Dæmi um slíkan heimsfaraldur er spænska veikin, sem dró yfir 50 milljónir manna til dauða árið 1918. Frekari upplýsingar um spænsku veikina árið 1918.
Helstu upphafsstaðir inflúensuveira
Suðaustur-Asía er talin vera lykilsvæði fyrir þróun nýrra inflúensustofna. Á svæðum þar sem menn, svín og fuglar lifa í návígi, skapast kjöraðstæður fyrir stökkbreytingar og genablöndun. Vatnavistkerfi eins og vötn og mýrar, þar sem farfuglar stoppa á ferðum sínum, eru einnig lykilatriði í dreifingu veirunnar.
Hvenær var inflúensuveiran fyrst greind?
Fyrstu lýsingar á inflúensu má rekja til Hippókratesar árið 412 f.Kr. Hins vegar var inflúensuveiran sjálf ekki einangruð fyrr en árið 1933 af vísindamönnunum Wilson Smith, Christopher Andrews og Patrick Laidlaw. Með því að smita frettur með veirusýnum frá mönnum tókst þeim að staðfesta að inflúensa væri veirusjúkdómur, ekki bakteríusýking eins og áður var talið.
Hvaða áhrif hefur inflúensuveiran á mannkynið?
Inflúensa veldur árlegum faröldrum og á nokkurra áratuga fresti heimsfaröldrum. Hún hefur alvarleg áhrif á:
Heilbrigðiskerfi: Mikil aukning á sjúkrahúsinnlögnum og dánartíðni á faraldurstímum.
Efnahagslíf: Töluverð röskun á vinnumarkaði og kostnaður við meðhöndlun og bólusetningar.
Samfélagslegt líf: Áhrif á daglegt líf með lokunum, ferðatakmörkunum og öðrum sóttvörnum.
Forvarnir og meðhöndlun
Bólusetningar eru árangursríkasta leiðin til að verjast inflúensu. Árleg bólusetning er nauðsynleg vegna hraðra stökkbreytinga veirunnar. Lyf á borð við oseltamivír (Tamiflu) og zanamivír (Relenza) geta dregið úr alvarleika einkenna ef þau eru tekin snemma.
Sóttvarnir eins og handþvottur, notkun andlitsgríma og fjarlægðartakmarkanir hjálpa einnig til við að draga úr smiti. Bólusetningar eru árangursríkasta leiðin til að draga úr áhrifum inflúensu.
Framtíð inflúensurannsókna
Vísindamenn vinna nú að þróun bóluefnis sem gæti veitt breiðari vörn gegn mörgum inflúensustofnum í einu. Þessi “alhliða bóluefni” gætu verið bylting í baráttunni gegn árlegum inflúensufaröldrum og mögulegum heimsfaröldrum í framtíðinni.
