Í heimi þar sem snjallsímar eru orðnir ómissandi hluti af daglegu lífi hefur umræða um persónuvernd og eftirlit ríkisstjórna náð nýjum hæðum. Nýlegt viðtal bandaríska blaðamannsins Tucker Carlson við Pavel Durov, stofnanda Telegram, hefur vakið mikla athygli. Viðtalið, sem birtist á YouTube-rás Tucker Carlson Network þann 9. júní 2025, fjallar um njósnir ríkisins, Pegasus-njósnahugbúnaðinn og hvernig einstaklingar geti varið sig gegn slíkum innrásum. Durov, sem hefur verið í stofufangelsi í Frakklandi frá handtöku hans í ágúst 2024, notar viðtalið til að deila persónulegri reynslu og gagnrýna eftirlitskerfi Vesturlanda.
Bakgrunnur: Handtaka Durov og ásakanir franskra yfirvalda
Pavel Durov, rússnesk-franski milljarðamæringurinn á bak við Telegram, var handtekinn á Le Bourget-flugvelli í París þann 24. ágúst 2024. Ásakanirnar beinast að því að Telegram hafi ekki unnið nægilega með yfirvöldum í baráttunni gegn glæpum á borð við barnaníð, hryðjuverk og fíkniefnasölu. Frönsk yfirvöld sökuðu hann um að bera ábyrgð á ólöglegri starfsemi á forritinu, sem er þekkt fyrir sterka dulkóðun og lítið eftirlit. Durov var látinn laus gegn 5 milljón evra tryggingu en er enn bundinn við Frakkland og þarf að mæta reglulega hjá lögreglu. Í ágúst 2025 hefur hann enn ekki fengið dag fyrir áfrýjun og lýsir ástandinu sem „lagalegri fáránleika“. Hann heldur því fram að ásakanirnar séu tilraun til að neyða Telegram til að veita yfirvöldum aðgang að samskiptum notenda. Mannréttindasamtök, m.a. Human Rights Foundation, hafa gagnrýnt Frakkland fyrir að takmarka ferðafrelsi Durov og hindra hann í að sækja viðburði á borð við Oslo Freedom Forum.
Lykilatriði úr viðtalinu: Njósnir og persónuvernd
Viðtalið, sem er rúmlega 70 mínútur að lengd, hefst á lýsingu Durov á handtöku sinni og fangavistinni í Frakklandi. Hann segir að yfirvöld hafi tekið símann hans og reynt að komast inn í Telegram-kerfið. Helsta umfjöllunarefnið er þó ríkisnjósnir á snjallsímum, einkum Pegasus-njósnahugbúnaðurinn frá ísraelska fyrirtækinu NSO Group. Pegasus er háþróaður hugbúnaður sem getur smitað síma án þess að notandinn þurfi að smella á hlekk, með því að nýta „zero-day“ veikleika í iOS og Android. Durov rifjar upp eigin reynslu frá 2017 þegar hann var skotmark Pegasus og varar við því að ríki eins og Bandaríkin (NSA/CIA) og Ísrael noti slíka tækni til að fylgjast með borgurum, blaðamönnum og stjórnmálamönnum. Hann bendir á að engin örugg leið sé til að greina slíkar árásir, þó samtök eins og Amnesty International geti veitt aðstoð.
Lífsstíll og afstaða til dulkóðunar
Durov tengir viðfangsefnið við eigin lífsstíl: Hann notar ekki snjallsíma vegna friðhelgisáhættu og truflana, heldur fartölvu eða iPad. „Ég ber ekki síma… hann er mjög truflandi,“ segir hann og bætir við að minni símanotkun auki bæði friðhelgi og einbeitingu. Carlson tekur undir og segir að „ákveðnar ríkisstjórnir geti njósnað um hvern sem er“, sem undirstrikar ótta við yfirvöld. Í viðtalinu nefnir Durov einnig mál Ross Ulbricht, stofnanda Silk Road. Ross Ulbricht hlaut náðun frá Donald Trump þann 21. janúar 2025, eins og bandaríska dómsmálaráðuneytið hefur staðfest. Durov bendir á að tækni sem ver borgara fyrir eftirliti geti gert þá að skotspæni yfirvalda.
Pegasus árið 2025 og alþjóðlegar afleiðingar
Þrátt fyrir mikla gagnrýni heldur NSO Group áfram að selja Pegasus. Bandaríkin hafa ekki afturkallað bannið sem innleitt var á valdatíma Joe Biden. Árið 2025 hafa ný dæmi komið upp – t.d. í Serbíu þegar tveir blaðamenn hjá Balkan Investigative Reporting Network (BIRN) voru skotmörk Pegasus í febrúar. Amnesty International hefur skráð þessi tilfelli og varar við „mannréttindabrotum á gríðarlegum skala“. Í Bandaríkjunum ræðir Durov einnig svokallaðar „gag orders“ (þagnarskylduskipun), sem þvinga verkfræðinga til að setja upp bakdyr án þess að mega upplýsa vinnuveitendur eða almenning.
Viðbrögð og áhrif
Viðtalið hefur vakið miklar umræður á X. Notendur á hægri vængnum líta á málið sem sönnun um „deep state“ samsæri, á meðan vinstri vængurinn bendir á að dulkóðun sé einnig nýtt af glæpamönnum. Stjórnvöld réttlæta eftirlit með vísan í baráttuna gegn hryðjuverkum og barnaníði – líkt og í Apple-FBI málinu 2016. Á sama tíma varar Atlantic Council við því að spyware-markaðurinn ógni bæði þjóðaröryggi og mannréttindum.
Niðurstaða: Framtíð persónuverndar
Viðtalið sýnir hvernig tækni og vald fléttast saman árið 2025. Durov varar við því að án breytinga sé friðhelgi einkalífs í hættu. Lesendum er ráðlagt að minnka símanotkun, velja dulkóðuð forrit og styðja lög um persónuvernd. Framtíðin veltur á því hvort samfélög kjósa frelsi fram yfir eftirlit – eða öfugt.
